منطقه البروج ودایره البروج ZODIAC

دایره البروج مدار ظاهری حرکت سالانه خورشید است. خوب ببینیم معنی این جمله چیه ؟ مگر خورشید ستاره نیست ؟ ستاره هم که در آسمان ثابت است و حرکت مشهود ندارند. پس حرکت سالانه خورشید چه معنی می دهد. در واقع اینجا باید کلمه ظاهری را بولد کرد . چرا؟ چون در حالی که کره زمین گردش سالانه را در مدار خود انجام می دهد ، برای ناظر زمینی اینطور به نظر می رسد که خورشید مسیری را نسبت به آسمان پشت سر خود در درون ستارگان می پیماید و به ظاهر در طول یک سال از میان سیزده صورت فلکی می گذرد. یعنی اگر نور خورشید اجازه می داد ما صورت فلکی های پشت سرش را ببینیم، آنگاه شاهد بودیم که هر ماه صورت فلکی جدیدی بک گراند پهنه آسمان است . می دانیم که پدران ما با خوش ذوقی تمام این صورت های فلکی را شناسایی و نام گذاری کردند و بدین گونه مسیر حرکت خورشید را رصد می کردند. صورت فلکی ها عبارت اند از : حمل (بره) ، ثور (گاو) ، جوزا (دو پیکر)، سرطان (خرچنگ) ، اسد (شیر) ، سنبله (خوشه) ، میزان (ترازو) ، عقرب (کژدم) ، مارگیر ، قوس (کمان) ، جدی (بز) ، دلو و حوت (ماهی). خوب حالا که مفهوم مسیر ظاهری خورشید برای مان مشخص شد پس راحت تر می پذیریم که مسیر ظاهری عبور خورشید از میان این صورت های فلکی را اصطلاحا دایره البروج یا دایره برج ها و سطحی شامل 8 درجه شمال و جنوب آن را منطقه البروج بگوییم. دایره البروج یعنی دایره حیوانات و علت این نام گذاری بخاطر تقسیم بندی دوازده گانه دایره حرکت و نام صورت فلکی هایی است که از نام جانوران اخذ شده بود، البته بجز صورت فلکی میزان . اغلب به دلایل تاریخی صورت فلکی مارگیر در میان صوری که خورشید از آنها عبور می کند ذکر نمی شود.

سال نوری LIGHT-YEAR

ستارگان آن قدر از ما دورند که در تصور نمی گنجد. فاصله آنها از زمین را معمولا برحسب سال نوری می سنحند. سال نوری یکی از یکاهای اندازه گیری فاصله است که در نجوم و ابعاد میان ستاره ای کاربرد دارد . یک سال نوری مسافتی است که نور با سرعت خود یعنی 300.000 کیلومتر بر ثانیه در مدت یک سال در خلاء می پیماید. این مسافت تقریبا 9.46 میلیارد کیلومتر است و مسافتی است که نور با آن سرعت افسانه ای که حتی تصور آن هم برای ما سخت است ، در طی مسافرت یک ساله خود می پیماید. نزدیک ترین ستاره به ما آلفاقنطورس است. این ستاره 3/4 سال نوری با ما فاصله دارد؛ یعنی چهل میلیون میلیون کیلومتر .پس نوری که همین الان از این ستاره به سمت زمین ساطع شود باید 3/4 سال بعد منتظر دیدن اش باشیم. دورترین نقطه نورانی که در آسمان با چشم غیرمسلح دیده می شود ، کهکشان امراه المسلسله است ؛ این کهکشان دو میلیون سال نوری با مافاصله دارد. حال فکر می کنید نوری که الان از این کهکشان تابیده ، دو میلیون سال بعد در زمین چه کسانی و با چه وسایل نجومی آن را دریافت خواهند کرد. عکس فوق فاصله خورشید از تعدادی از ستارگان را به تصویر کشیده است.

قدر ستاره ها

هر ستاره با قدر یک دقیقا 2512 برابر ستاره با قدر ظاهری دو ، درخشندگی دارد. ستارگانی با قدر 7 و 8 و یا حتی 18 نیز وجود دارند ، که آنها را می توان با وسایل و تجهیزات مشاهده کرد. اجرام آسمانی بسیار روشن ، قدر صفر ، یا حتی قدرهای منفی دارند. مثلا سیاره ناهید (زهره) دارای قدر 4.5- ، ماه کامل 12.55- و خورشید دارای قدر 26.7- است. بد نیست مطلب قبلی ما در مورد دسته بندی ستاره ها بر اساس درخشندگی را در اینجا بخوانید.

حرکت خاصه :proper motion

تمامی ستاره ها با سرعتی در حدود دهها کیلومتر در ثانیه به دور مرکز کهکشان گردش می کنند. با این حال به خاطر فاصله زیادی که از ما دارند مکان ظاهری شان در طول هزاران سال تقریبا ثابت می ماند. واحد اندازه گیری تغییرمکان ستاره ها ثانیه قوس است . فاصله زاویه ای با درجه سنجیده می شود و زاویه یا قوسی است که راس آن نقطه دید ناظر است. قطر ماه حدود نیم درجه است. یعنی اگر از چشم ناطر زمینی دو خط فرضی مماس بر قطر ماه کامل بکشیم ؛ زاویه بین این دو خط نیم درجه است . پس دو ماه کامل کنار هم زاویه یک درجه را می سازند . حال به تقسیم بندی کوچک تر از درجه می رسیم . هر درجه برابر 3600 قوس ثانیه است. پس یک ثانیه قوس برابر 3600/1 درجه قوس و یک درجه قوس هم 360/1 یک دایره کامل است. تغییرمکان ظاهری یک ستاره نسبت به ستاره های همجوارش در پهنه آسمان ، حرکت خاصه نامیده می شود. با مقایسه عکس هایی که به فاصله چندین سال از یک قسمت آسمان گرفته می شود ، می توان حرکت نسبی ستاره ها را از روی جابجایی آنها نسبت به همدیگر بررسی کرد.

صورت فلکی - CONSTELLATION

شکل ها و انگاره هایی که بر اساس موقعیت ستارگان در فضا تصور میشود را صورت فلکی می گویند، در واقع صورت فلکی به بخشی ار آسمان اطلاق می شود که در مرحله اول اشکالی را تداعی می کند که هزاران سال پیش برای اولین بار مورد توجه انسان های باستانی قرار گرفته است. پیشینیان ما برای آنها افسانه ها ساختند و نام خدایان و قهرمانان و جانوران را به آنها دادند. بعضی از صورت های فلکی مثل عقرب یا اسد با نام خود هماهنگ اند ولی در برخی دیگر به زحمت می توان رابطه ای میان شکل و نام آنها یافت. برخی هم که در سالهای اخیر نام گذاری شده اند نام برخی اختراعات نظیر میکروسکوپ و تلسکوپ را دارند. امروزه 88 صورت فلکی می شناسیم.
نام صورت های فلکی:
اجاق (فورناکس) - اریدانوس(رودخانه) - اریون(شکارچی آسمان یا جبار) - اژدها(تنین) - اسد(شیر) -آفتاب پرست - اکتانت(هشت گوش) - امراه المسلسله(آندرومدا) - بادبان - برساوش(پرزئوس) - پرگار- پگاسوس(فرس اعظم یا اسب اعظم) - پیکرساز(حجار) - تاج ، شمالی - تاج ، جنوبی - تازیها - تخته کوه - تک شاخ - تلسکوپ - تلمبه - تور- ثور(گاو)- جام- جدی(بز)- جوزا(دو پیکر)- حمل(بره)- خدنگ(سهم)- خرگوش- دب اصغر(خرس کوچک)- دب اکبر(خرس بزرگ)- درنا- دلفین- دلو- راهنما- روباهک- زاویه یاب- زرافه- زورق(عوا)- ساعت پاندولی- سپر- سرخ پوست- سرطان(خرچنگ)- سکان- سنبله(خوشه)- سیاه گوش- شمشیرماهی- شیرکوچک- صلیب جنوبی- طاووس- طوقان- عقاب- عقرب(کژدم)- فونیکس(مرغ آتشین)- قطب نمای کشتی(سکستان)- قفوس(قیفاووس)- قلم حجاری- قنطار- قو- قوس(کمان)- کاسیوپا(ذات الکرسی)- کبوتر- کره اسب(قطعه الفرس)- کشتی- دم کلاغ- کلب اصغر(سگ کوچک)- کلب اکبر(سگ بزرگ)- گرگ- گونیا- گیسو- لیر- مار- مارآبی شمالی(اکلیل شمالی)- مار آبی، کوچک- مارگیر- مارمولک- ماهی- ماهی پرنده- ماهی جنوبی- مثلث- مثلث جنوبی- محراب- مرغ بهشتی- مگس- میزان(ترازو)- میکروسکوپ- نقاش(سه پایه نقاشی)- نهنگ- هرکول

پرتوهای کیهانی

هر روز جو زمین شاهد نفوذ پرتوهای کیهانی است که از اعماق فضا می آیند آنها ذرات باردار پرانرژی هستند که در میدان مغناطیسی منحرف می شوند و در مسیری مارپیچی ، در جهت خطوط نیروی مغناطیسی حرکت می کنند. این ذرات بسیار پرانرژی اند و با سرعت هایی در حدود سرعت نور طی طریق می کنند. تعداد این ذرات خیلی کم است . در بالای جو زمین در هر ثانیه به طور متوسط فقط یک ذره به هر سانتی مترمربع فضا برخورد می کند . با این حال انرژیی که توسط آنها به جو زمین منتقل می شود به اندازه انرژی رسیده به زمین از تمام ستاره ها (به غیر از خورشید) است. این ذرات به طور یکنواخت از تمام جهات فضا می آیند و عمدتا از پروتون های پرانرژی (هسته اتم هیدروژن) و ذرات آلفا (هسته اتم هلیم) تشکیل شده اند . درصد کمی هم از هسته اتم های سنگین تر در بین آنها دیده می شود. به این ذرات ، ذرات اولیه می گویند . برخورد این ذرات اولیه به مولکول های هوا باعث تولید ذرات ثانویه می شود.ذرات اولیه تقریبا یک دهم جو زمین را بدون برخورد با مولکول های هوا طی می کنند . در ارتفاعات حدود 20000 متر که چگالی مولکول های هوا زیاد می شود ، برخورد ذرات اولیه با مولکول های هوا شروع می شود. این برخوردها موجب تلاشی هسته های اتم مولکول های هوا و تبدیل آنها به ذرات زیراتمی می شود. پرتوهای کیهانی هنوز انرژی زیاد دارند و مولکول های دیگری را هم در سر راه متلاشی می کنند. به این ترتیب هر ذره اولیه تعداد زیادی ذره ثانویه تولید می کند که در ارتفاعات پایین تر جو آشکار می شوند. مجموعه ذرات حاصل از یک ذره اولیه را بارش می گویند.بدن ما در معرض این بارش ها است. کسری از این ذرات بدون برهم کنش از بدن ما خارج می شوند و کسری دیگر با اتم های بدن واکنش خواهند داشت. با اینکه این ذرات توسط جو تا حد بسیار زیادی کند شده اند ولی هنوز برخی از زیست شناسان معتقدند که انرژی حاصل از برخورد این ذرات احتمالا می تواند موجب جهش (موتاسیون) سلول های بدن بشود. سرچشمه ذرات اولیه را اثر واکنش‌های کهکشانی می دانند که از سمت هسته های کهکشانی فعال تولید می شود وعده ای بقایای ابرنواختران را چشمه تولید این ذرات می دانند و عده ای دیگر میدان مغناطیسی موجود در کهکشان ها را مسئول انرژی دادن به این ذرات تصور می کنند. در هر حال سرچشمه این ذرات هر چه باشد این ذرات فضایی هر روزه وارد جو زمین می شوند و بد نیست بدانید شدت این ذرات در مناطق استوایی کمتر و در قطب های مغناطیسی بیشتر است که دلیل اش اثر میدان مغناطیسی زمین بر این ذرات بار دار است و همچنین در ارتفاع 3000متر شدت پرتوها چهار برابر شدت آن در سطح دریا و در ارتفاع 8000متر سی برابر و در ارتفاع 20000متر صد برابر است و دلیل اش همچنان که بیان شد به دلیل چگالی مولکول های هوا است.
ذرات ثانویه به طور عمده از ذرات بارداری که جرم آنها بین جرم پروتون و الکترون است تشکیل یافته اند. این ذرات مزون نو نام دارند. مزون موها می توانند بار مثبت یا منفی داشته باشند. اندازه بار آنها برابر بار الکترون و جرم شان 207 برابر جرم الکترون است. مزون موها ذرات ناپایداری هستند و به طور متوسط در 5/1 میکروثانیه متلاشی می شوند و به الکترون (در صورت منفی بودن) و یا به پوزیترون ( در صورت مثبت بودن) تبدیل می شوند. در این واکنش مقداری انرژی به صورت پرتو گاما و نیز نوترینو آزاد می شود.

جزر و مد

جزر و مد (کشند) اقیانوس ها عمدتا ناشی از وجود گرانش ماه است . به بالا آمدن آب ، مد یا برکشند و به عقب رفتن آب ، جزر یا فروکشند می گوییم. بازه زمانی میان دو برکشند و فروکشند پیاپی ۱۲ ساعت و ۵/۲۵ دقیقه است، درست نصف مدتی که طول می‏کشد،تا ماه یک دور کامل به دور زمین بگردد؛ یعنی ۲۴ ساعت و ۵۱ دقیقه. اگر ماه نبود جزر و مدها فروکش می کردند ؛ اما ناپدید نمی شدند. چون ماه فقط دو سوم کل اثر کشندگی را موجب می شود . اثر گرانش خورشید در کشند نسبت ‏به ماه در رده بعدی اهمیت‏ است،نسبت نیروی کشندزای خورشید حدود ۷ درصد نیروی ماه است . بعد از خورشید سیارات به ویژه مشتری نیز سهم بسیار کوچکی دارند. اما عمده اثر ، گرانش ماه و خورشید است .فاصله زمانی بین یک جزر و مد متوالی در یک روز را موقعیت خورشید و ماه نسبت به زمین تعیین می کند. هنگامی که خورشید و ماه را از زمین در یک خط مستقیم می بینیم ، موقعی است که نیروی گرانشی آن دو با هم جمع شده است و بالاترین میزان کشند یا به عبارت دقیق تر مه کشند یا کشند بهاری (spring tide) روی می دهد . مه کشند در هنگام ماه نو ( اول ماه قمری ) و شب چهاردهم ماه روی می دهد. هنگامی که ماه و خورشید را در دو راستای عمود برهم می بینیم ، یعنی در تربیع اول و تربیع دوم ، نیروهای گرانشی آن ها مخالف هم عمل می کند و کمترین میزان کشند یا "که کشند" (neap tide) روی می دهد. نزدیکی ماه نیز تأثیری در بلندی کشند دارد. در هر روز چون تغییر فاصله ماه تا زمین ، یعنی در طی یک ماه 10 درصد است بنابراین بین بالاترین کشند (مد) و پایین ترین کشند (جزر) حدود 30 درصد اختلاف است. اما نیروی برآمده از گرانش ماه و لنگری که از جانب انباشته شدن آبها به وجود می‏آید، تاثیر دیگری نیز بر روی زمین دارد و این اثر ، در واقع تاثیر ترمزی است که بر چرخش محوری زمین دارد و بر طول شبانه‏روز زمینی می‏افزایند. البته این اثر بسیار ناچیز و نامحسوس است.

مشتری

مشتری بزرگترین سیاره منظومه شمسی حدودا 11 برابر قطر زمین قطر و 318 برابر جرم زمین ، جرم دارد.با وجود جرم زیاد، دارای چگالی کمی می‌باشد متوسط چگالی آن ۱٫۳ گرم در سانتیمترمکعب می‌باشد یعنی اندکی بیشتر از چگالی آب. زیرا سیاره در واقع گوی غول پیکری از مخلوط گاز و مایع است ، احتمالا مشتری دارای هسته‌ای سنگی است. هسته احتمالا ترکیبی مشابه هسته زمین اما ۲۰ تا ۳۰ برابر سنگین‌تر می‌باشد اما قسمت اعظم این سیاره از مواد سبک تر گازی شکل تشکیل شده است . بیشتر ماده مشتری متشکل از هیدروژن (86 درصد)و هلیم ( 14 درصد) است . اما متان ، آمونیاک و بخار آب نیز در آن وجود دارد. نیروی گرانش قوی سیاره ، ماده آن را چنان درهم فشرده است که رفتار ماده بیشتر به رفتار مایع می ماند تا گاز. فقط در مناطق بیرونی تر سیاره می توان لایه های رنگارنگ گازهای غلیظ را یافت . سطح سیاره از ابرهای ضخیم زرد، قرمز، قهوه‌ای و سفید رنگ پوشیده شده است. از داخل تلسکوپ قرص سیاره به صورت دایره ای پخ شبیه بیضی دیده می شود و علت آن نیز برمی گردد به سرعت چرخش زیاد آن . مشتری با سرعت زیادی می چرخد و این نیروی گریز از مرکز در نواحی استوایی آن است که باعث می شود سیاره از حالت کروی خارج شود. مشتری از تمام سیارات منظومه شمسی سریع تر می چرخد ؛ بنابراین کوتاه ترین روز و شب را دارد و همین چرخش سریع ، الگوهای جوی خاصی در جو آن ایجاد می کند . نمایان ترین الگوهای جوی مشتری قطاری از ابرهای رنگارنگ است که به موازات استوا دیده می شوند. در میان این نوارهای رنگارنگ ، گرداب ها و پیچ و خم هایی خودنمایی می کنند. این چرخه های جوی غالبا به شکل بیضی هستند. نوارهای رنگارنگ مشتری هریک با سرعتی خاص حرکت می کنند و جهت گردش شان نیز مخالف هم است. گرداب های کوچک و بزرگ در میانه دو نواری که مخالف هم حرکت می کنند به وجود می آیند که با سرعت بیشتر از 400 کیلومتر در ساعت حرکت می کنند. بارزترین جلوه سطح مشتری لکه بزرگ قرمز آن می‌باشد که توده گاز چرخانی است که شباهت به گردباد دارد. قطر این لکه سه برابر قطر زمین است.مشتری دارای حداقل ۶۳ قمر است که ۱۶ قمر آن قطری بیش از ۱۰ کیلومتر دارند. چهار قمر از بزرگترین قمرهای مشتری به ترتیب فاصله از این سیاره عبارتند از: آیو ، اروپا ، گانیمد ، کالیستو

خودشید ما

می دانستید ما بطور ثابت تنها سطح کوچکی از خورشید را می بینیم؟
خورشید کره ای است که سیارات در صفحه استوای آن به دورش می گردند . یعنی همه سیارات کم و بیش در حول و حوش صفحه استوای خورشید قرار دارند. صفحه مدار زمین 7 درجه نسبت به صفحه استوای خورشید انحراف دارد . زمین در آغاز بهار ، 7 درجه پایین تر از استوای خورشید است و در آغاز پاییز 7 درجه بالاتر؛ بنابراین در مدت گردش سالانه خود به دور خورشید تنها 7 درجه بالا یا پایین استوای خورشید را می بینیم .

خوشه ستاره‌ -star cluster

خوشه ستاره‌ مجموعه‌ای متراکم از صدها تا میلیون ها ستاره است که در نزدیکی هم قرار دارند و با نیروی گرانشی دوجانبه به یکدیگر پیوسته‌اند. این مجموعه ستاره ای احتمالا دارای یک ریشه یعنی همگی از یک سحابی مادر ساخته شده اند بنابراین سن و ترکیب شان مشابه است ولی جرم های متفاوتی دارند.
خوشه ها از نظر ظاهری به دو دسته تقسیم میشوند خوشه باز و خوشه کروی

خوشه باز Open Cluster: در این نوع خوشه تعداد ستاره کمتر از خوشه کروی بوده عمدتا بین صد تا چند هزار و پیوند گرانشی سست تری بین ستارگان است ستارگان این نوع خوشه ها جوان و فوق العاده درخشان هستند . در کهکشان ما در حدود 1200 خوشه باز شناخته شده که همگی در هسته کهکشان قرار دارند. مثال ، خوشه پروین

خوشه کروی Globular Cluster: این خوشه مجموعه چند میلیونی از ستاره است که به صورت کروی دور هم قرار دارند و نیروی گرانشی فوق العاده شدیدی بین آن ها وجود دارد در خوشه کروی ستارگان به نسبت خوشه باز پیر ترند و در اطراف هسته کهکشان قرار دارند در کهکشان ما حدود 150تا 200خوشه کروی وجود دارد. مثال ، خوشه هرکولس

منظومه شمسی

منظومه شمسی یک سیستم ستاره ای متشکل از خورشید و اجرام فضایی است که در بند گرانش خورشید قرار دارند.این اجرام شامل هشت سیاره ، سه سیاره کوتوله ، ۱۶۲قمر و اجرامی چون سیارک ها، سیاره نماها، دنباله دارها، غبار میان سیاره ای می‌شوند. خورشید با قطری تقریباً معادل ۱٬۳۹۰٬۰۰۰ کیلومتر و وزنی معادل ۳۳۰ هزار بار سنگین تر از زمین در مرکز این سیستم واقع شده است.خورشید حدودا 86/99 درصد جرم کل منظومه شمسی را در خود جای داده است و به دلیل جرم عظیمش دارای نیروی گرانش بسیار قوی است، به‌طوری که سیارات به سبب این نیرو در مدارشان به دور خورشید می گردند.
نام سیارات منظومه شمسی عبارت است از عطارد (تیر)، زهره (ناهید)،زمین، مریخ (بهرام)،مشتری(هرمزد)،زحل(کیوان)،اورانوس، نپثون و پلوتون

سیاره:عطارد (تیر)
قطر:4874 کیلومتر
فاصله از خورشید : 58 میلیون کیلومتر
طول سال (در مقایسه با زمین) : 88روز
روز(در مقایسه با زمین) :59 روز
گازهای اصلی موجود در اتمسفر: کمی آرگون ، نئون ،هلیوم
تعداد قمر : صفر
وزن یک فرد 50 کیلویی (در مقایسه با زمین) : 5/18 کیلوگرم
به چه چیزی معروف است : دمای سطح در روز 470 درجه سانتیگراد و در شب 183- درجه سانتیگراد

سیاره: زهره (ناهید)
قطر:12091 کیلومتر
فاصله از خورشید : 108 میلیون کیلومتر
طول سال (در مقایسه با زمین) : 224روز و 17 ساعت
روز(در مقایسه با زمین) : 243 روز
گازهای اصلی موجود در اتمسفر: کربن دی اکسید غلیظ
تعداد قمر : صفر
وزن یک فرد 50 کیلویی (در مقایسه با زمین) : 44 کیلوگرم
به چه چیزی معروف است : به جای غرب به شرق مثل بقیه سیارات ، در جهت شرق به غرب می چرخد.

سیاره: زمین
قطر:12745 کیلومتر
فاصله از خورشید : 150 میلیون کیلومتر
طول سال (در مقایسه با زمین) : 365روز و 6 ساعت
روز(در مقایسه با زمین) : یک روز یا 23 ساعت و 56 دقیقه
گازهای اصلی موجود در اتمسفر: نیتروژن و اکسیژن
تعداد قمر : یک
نام قمر : ماه
وزن یک فرد 50 کیلویی (در مقایسه با زمین) : 50 کیلوگرم
به چه چیزی معروف است : تنها سیاره دارای موجود زنده با هوای مطلوب و آب به صورت جامد ، مایع و گاز.

سیاره: مریخ
قطر:6787 کیلومتر
فاصله از خورشید : 225 میلیون کیلومتر
طول سال (درمقایسه با زمین) : 687 روز و 23 ساعت
روز(در مقایسه با زمین) : 24 ساعت و 37 دقیقه
گازهای اصلی موجود در اتمسفر: کربن دی اکسید رقیق
تعداد قمر : دو
نام قمر : فوبوس ، دیموس
وزن یک فرد 50 کیلویی (در مقایسه با زمین) : 19 کیلوگرم
به چه چیزی معروف است : وجود یخ در قطبین، دارای چهار فصل، طوفان های غبار وسیع.

سیاره: مشثری(هرمزد)
قطر:142868 کیلومتر
فاصله از خورشید : 772 میلیون کیلومتر
طول سال (در مقایسه با زمین) : 11 سال و 11 ماه
روز(در مقایسه با زمین) : 9 ساعت و 56 دقیقه
گازهای اصلی موجود در اتمسفر: هیدروژن و هلیوم
تعداد قمرها : حداقل 16
نام قمرها : متیس ، آدراسته ، آمالته آ ، تب ، لو ، اروپا ، گانیمد ، کالیستو ، لدا ، هیمالیا ، لیسی تئا ، الارا ، آنانکه ، کارمه
وزن یک فرد 50 کیلویی (در مقایسه با زمین) : 5/125 کیلوگرم
به چه چیزی معروف است : نوارهای رنگین گازی ، دارای رعد و برق ، شفق قطبی ، لکه قرمز یزرگ.

سیاره: زحل(کیوان)
قطر:120438 کیلومتر
فاصله از خورشید : 1432 میلیون کیلومتر
طول سال (در مقایسه با زمین) : 29 سال و 5 ماه
روز(در مقایسه با زمین) : 10 ساعت و 39 دقیقه
گازهای اصلی موجود در اتمسفر: هیدروژن و هلیوم
تعداد قمرها :حداقل 18
نام قمرها : پان ، اطلس ، پرومته ئوس ، پاندورا ، اپی مته ئوس ، جانوس ، می ماس ، انسلادوس ، تتیس ، تله ستو ، کالیپ سو ، دیونه ، هلن ، رآ ، تیتان ، هیپرون ، لاپتوس ، فوبه
وزن یک فرد 50 کیلویی (در مقایسه با زمین) : 5/53 کیلوگرم
به چه چیزی معروف است : حلقه های رنگین یخی از بسیار باریک تا قطر یک خانه.

سیاره: اورانوس
قطر:51076 کیلومتر
فاصله از خورشید : 2880 میلیون کیلومتر
طول سال (در مقایسه با زمین) : 84 سال
روز(در مقایسه با زمین) : 17 ساعت و 14 دقیقه
گازهای اصلی موجود در اتمسفر: هیدروژن و هلیوم و متان
تعداد قمر : 18
نام قمرها : کوردلیا ، اوفلیا، بیانکا ، کرسیدا ، دزدمونا ، ژولیت ، پورتیا ، روزالیند ، بلیندا ، میراندا ، آریل ، اومبریل ، تیتانیا ، اوبرون و سه قمر بدون نام
وزن یک فرد 50 کیلویی (در مقایسه با زمین) : 5/46 کیلوگرم
به چه چیزی معروف است : به پهلو خوابیده و به جای استوا ، قطب آن رو به خورشید است.

سیاره: نپتون
قطر: 49488 کیلومتر
فاصله از خورشید : 4505 میلیون کیلومتر
طول سال (در مقایسه با زمین) : 164 سال
روز(در مقایسه با زمین) : 16 ساعت و 7 دقیقه
گازهای اصلی موجود در اتمسفر: هیدروژن و هلیوم و متان
تعداد قمر : 8
نام قمرها : نائیاد ، تالاسا ، دسپینا ، گالاتئا ، لاریسا ، پروتئوس ، تریتون ، نرئید
وزن یک فرد 50 کیلویی (در مقایسه با زمین) : 5/61 کیلوگرم
به چه چیزی معروف است : بادهایی با سرعت 2414 کیلومتر در ساعت که در کره دیگری نظیر ندارد.

سیاره: پلوتون
قطر: 2301 کیلومتر
فاصله از خورشید : 5920 میلیون کیلومتر
طول سال (در مقایسه با زمین) : 248 سال
روز(در مقایسه با زمین) : 6 روز و 9 ساعت و 18 دقیقه
گازهای اصلی موجود در اتمسفر: احتمالا نیتروژن و کربن دی اکسید و یا متان
تعداد قمر : 1
نام قمر: شارون
وزن یک فرد 50 کیلویی (در مقایسه با زمین) : 5/2 کیلوگرم
به چه چیزی معروف است : بسیار کوچک با مدار غیرعادی . بعضی آن را حتی سیاره نمی دانند. اتحادیه بین اللمللی اخترشناسی در دوم شهریور 1385 پلوتون را سیاره کوتوله نامید و به این ترتیب نام آن را از فهرست سیارات رسمی منظومه شمسی خارج کرد.

برگرفته از کتاب مفاهیم پایه علوم ترجمه حسین دانشفر

تپ اختر - Pulsar

تپ اخترها ستاره های نوترونی چرخانی هستند که با سرعت بسیار زیادی دوران می‌کنند و در هر بار چرخش تپ ها (پالس‌های ) مداومی از انرژی تابشی را به همراه خطوط مغناطیسی قوی گسیل می کنند. این فرفره ها چگونه به وجود آمده اند؟ ستاره‌های نوترونی در واقع حاصل رمبش هسته یک ابرنواخترهستند. هسته یک ابرنواختر ناپایدار است و تحت کشش گرانشی خود در خود فرو می ریزد ( می رومبد) فروریزش آنقدر ادامه پیدا می کند که حتی ساختار درون اتم ، الکترون ها و پروتون ها با هم ترکیب می شوند و ستاره به توده ای از نوترون تبدیل می شود. این ستاره ها حجم کوچک و چگالی بسیار بالایی دارند چگالی چنین ستاره ای 10 به توان 17 کیلوگرم در مترمکعب می رسد تا حدی که تپ‌اختری به قطر ۲۰ کیلومتر می تواند ۱٫۵ برابر جرم خورشید را در خود جای می دهد. تپ اخترها هنگام تولد دمایی در حدود چند میلیون درجه سانتیگراد دارند و بلافاصله شروع به سرد شدن می‌کنند. نحوه و سرعت سرد شدن بستگی به عناصر تشکیل دهنده و چگالی آن‌ها دارد.

سحابی سیاره ای-planetary nebula

سحابی سیاره ای یکی از مناظر زیبای آسمانی است که اگر با تلسکوپ کم توان ببینیم بصورت یک قرص دیده میشود اما اگر با تلسکوپ یرتوان بتوانیم شکارشان کنیم یکی از شاهکارهای خلقت را شاهد خواهیم بود. این سحابی از نوع سحابی نشری است که از گاز و پلاسما تشکیل شده و دور یک ستاره مرده قرار دارد . در واقع سحابی سیاره ای در مراحل آخر زندگی ستاره هایی تشکیل می شوند که مثل خورشید جرم متوسطی دارند. وقتی ستاره ای هیدروژن اش را بسوزاند و تمام کند به غول سرخ تبدیل خواهد شد و پس از آن مرحله پرناب جرم آغاز می شود یعنی وقتی ستاره به غول سرخ تبدیل شد آن قدر بزرگ میشود که نیروی جاذبه سطحی آن به میزان زیادی کم می شود و لایه های بیرونی ستاره از آن جدا می شوند و هسته داغ و پرچگال آن برجای می ماند. آنچه درون سیستم باقی می ماند کوتوله سفید و آنچه بیرون می تراود سحابی سیاره ای است. این نام از قرن هجدهم هنگامی که به علت حلقوی بودن این سحابی‌ها(که خود به خاطر انفجار ستاره‌است) در تلسکوپ‌های ضعیف به شکل یک سیاره دیده و اشتباه گرفته شد ، به وجود آمد. مدت عمر این سحابی‌ها کوتاه و حدود ده هزار سال در مقابل با عمر چند میلیون سالهٔ ستاره است.

سحابی - Nebula

سحابی ها ابر وسیعی متشکل از غبار و گاز فوق العاده رقیق و در دمایی کم هستند . سحابی ها به سه دسته نشری ، بازتابی و تاریک تقسیم بندی می شوند.
سحابی نشری مثل سحابی جبار ، سحابی هایی هستند که دارای یک یا چند ستاره سوزان هستند و نور فرابنفش این ستاره ها موجب برانگیختن گازهای هیدروژن و اکسیژن شده و در نتیجه منجر به گسیل نور از سحابی میشود.

سحابی جبار Orion Nebula

سحابی بازتابی دارای ستاره های سردتر هستند یا اینکه چگالی گازها در آن زیاد است و در نتیجه از خود نوری منتشر نمی کنند بلکه نور ستاره های نزدیک خودشان را باز می تابانند مثل سحابی خوشه پروین

سحابی خوشه پروین Pleiades Nebula

حال بعد از تعاریف فوق به سحابی هایی می رسیم که نه درون آن ها ستاره سوزانی است که نور گسیل کنند و نه در نزدیکی آن ها ستاره ای است که سحابی نور آن را بازتاب کند در نتیجه سحابی تاریک خواهد بود . این نوع سحابی ها نور ستاره های پشت سر خود را جذب می کنند . مثال خوب برای این نوع سحابی ها سحابی سر اسب در صورت فلکی جبار است.

سحابی کله اسبی Horsehead Nebula

هلیوم

هلیوم در زبان لاتین به معنی خورشید است . وقتی منجمان طیف خورشید را بررسی می کردند خطوط مربوط به عنصری در آن دیده می شد که در زمین کشف نشده بود ، این عنصر را عنصر خورشیدی یا همان هلیوم نامیدند . سال ها پس از کشف آن در خورشید ، هلیوم در زمین کشف شد.

ستاره

در عالم بیش از 10 میلیارد کهکشان وجود دارد و هر کهکشان بیش از 100 میایارد ستاره با این حساب در کل عالم حدود هزار میلیارد میلیارد ستاره وجود خواهد داشت. یعنی 10 به توان 21 یا عدد 1 با 21 صفر. این همه ستاره را باید یک جوری دسته بندی کرد تا کار مطالعاتی آسانتر شود. برای این منظور دانشمندان ستاره شناس ستاره ها بر اساس درخشندگی ، رنگ ، ابعاد ، جرم و ترکیب شیمیایی دسته بندی می کنند.
درخشندگی ستاره : برای دسته بندی بر اساس درخشندگی از اصطلاح قدر استفاده می شود. قدر اصطلاحی برای درخشندگی ظاهری ستاره است. قدر صفر – قدر اول – قدر دوم و..... قدر صفر 5/2 بار درخشان تر از قدر اول و قدر اول 5/2 بار درخشان تر از قدر دوم و .... قلب العقرب در صورت فلکی عقرب از قدر اول است و نسرواقع از قدر صفرم یعنی نسرواقع 5/2 مرتبه پرنورتر از قلب العقرب است. اما چون فاصله در میزان درخشندگی ستاره موثر است از اصطلاح قدر مطلق استفاده می شود ، یعنی همه ستاره ها را در یک فاصله ثابت برض می کنیم ( 10 پارسک یا 6/32 سال نوری ) آنگاه درخشندگی آن ها با هم مقایسه می شود . قدر مطلق خورشید 4+ و قدر مطلق نسرواقع 0.5 . اگر خورشید و نسرواقع را در فاصله 10 پارسکی بگذاریم ، نسر واقع 30 بار از خورشید درخشان تر خواهد بود.
رنگ : ستاره ها رنگ های متفاوتی دارند ، از آبی متمایل به سفید تا قرمز . ستاره ها همه رنگ ها را ساطع می کنند اما نه به یک اندازه . نسر واقع ستاره سفید رنگ است . ستاره هرچه داغ تر باشد بیشتر نورهای آبی و بنفش گسیل می کند. ستاره های سردتر بیشتر نور قرمز را. خورشید با دمای 5600 درجه کلوین زردرنگ است.
ابعاد : اندازه ستاره ها با هم فرق دارد . بعضی کوچک در حدود یک صدم قطر خورشید و بعضی بزرگ ده تا صد برابر خورشید .
جرم : جرم اکثر ستاره ها تقریبا اندازه جرم خورشید است . جرم خورشید 2 میلیارد تریلیون تریلیون گرم است . جرم سنگین ترین ستاره در حدود صد برابر جرم خورشید و جرم سبک ترین در حدود 0.04 برابر جرم خورشید است.
ترکیب شیمیایی : خطوط جذبی طیف ، ترکیب شیمیایی ستاره را مشخص می کند . ترکیب شیمیایی ستاره ها تفاوت زیادی با هم ندارد. 60 تا 80 درصد جرم ستاره ها هیدروژن است و بعد از هیدروژن ، هلیم فراوان ترین عنصر است و عناصر دیگر نئون – اکسیژن – کربن – منیزیم – آرگون – سیلیسیم و آهن . هرچه ستاره پیرتر شود عناصر سنگین اش بیشتر می شود.

سفر دوباره به ماه

سایت گوگل امکانی را طراحی کرده که در آن می توانید آخرین تصاویر ماهواره ای ناسا ، نقشه ها ، تصاویر و داستان هایی از ماموریت های آپولو را ببینید. در این سایت محل فرود شش سفینه آپولو در سطح ماه نیز نشان داده شده است.
آدرس www.google.com/moon
عکس "باز آلدرین" را در حال فرود از آپولو 11 نشان میدهد.

ستاره های دوگانه

ستاره های دوگانه ستاره هایی هستند که مولفه های آن به طور فیزیکی مقید هستند. آن ها با یکدیگر پیوند گرانشی دارند یعنی دور مرکز جرم مشترک شان گردش می کنند. بیش از نصف ستاره های کهکشان ما ستاره های دوگانه یا چند گانه اند.
بعضی از ستاره های دوگانه ثابت اند ، یعنی مکان مولفه های آن ها از زمان کشف شان تغییر نکرده است . زیباترین ستاره های دوگانه ، دوگانه منقار دجاجه است که به فاصله 410 سال نوری از زمین قرار دارند که جزو ستاره های دوتایی ثابت محسوب می شوند.
نوع دیگر ستاره های دوگانه که به اشتباه دوگانه فرض می شوند ، دوگانه های بصری ( چشمی ) هستند. این ستاره ها ممکن است ده ها سال نوری با هم فاصله داشته باشند ولی ما هر دو آن ها را تقریبا در یک خط ببینیم . معروف ترین دوتایی بصری ، ستاره های عناق و سها در دب اکبر هستند. عناق درست در نقطه خمیدگی دم دب اکبر قرار دارد. سها در فاصله 60 سال نوری و عناق در فاصله 88 سال نوری از زمین قرار دارد. یعنی 22 سال نوری بین این دو ستاره فاصله است ولی چون برای ناظر زمینی در یک راستا قرار دارند به صورت ستاره دوتایی دیده می شوند ، ولی خود عناق یک ستاره دوتایی است . عناق اولین ستاره دوتایی است که توسط جووانی باتیستا ریچولی در سال 1650 کشف شد.

مهمان های فضایی-meteor

زمین همواره در معرض بمباران سنگ های سرگردان آسمان است. هر سال بین 20,000 تا 100,000 تن ماده از اعماق فضا به جو زمین وارد می شود. اکثر آنها ذراتی به قطر چند صدم میلیمتر تا چند میلیمتر هستند و بعضی هم سنگ هایی به وزن چند صد کیلوگرم . این سنگ ها از کجا می آیند؟ این سنگ ها خرده ریزه هایی هستند که از تشکیل منظومه شمسی باقی مانده اند. وقتی که منظومه شمسی از سحابی اولیه تکوین یافت و خورشید و سیارات و قمرها بوجود آمدند ، مقداری از ماده سحابی برجای ماند . برخی از آنها مثل سیارک ها و دنباله دارها بزرگ اند و با تلسکوپ دیده می شوند ولی بیشترشان کوچک و ذره بینی اند. این خرده ریزه های کوچک همان شهاب سنگ یا سنگ های آسمانی نورانی هستند که بعضی شب ها به صورت خط نورانی در آسمان شب دیده می شوند. این اجرام وقتی وارد جو زمین می شوند اصطکاک آنها با جو چنان شدید است که ملتهب میشوند و می سوزند . تخمین زده می شود که در مدت 24 ساعت 200 میلیون شهاب سنگ وارد جو زمین میشود . بعضی از این شهاب سنگ ها کاملا می سوزند و از بین می روند، اما برخی آن قدر بزرگ اند که تمام ماده آن ها در تماس با جو نمی سوزد و به صورت تکه سنگی بر زمین می افتد. این بار که به زمین های بیرون از شهر رفتید بیشتر به سنگ ها دقت کنید شاید برخی از آن ها میمان های آسمانی باشند ، بخصوص سنگ هایی که رنگ شان قهوه ای سوخته یا دوکی شکل اند یا رگ هایی از آهن در آن ها دیده می شود و جذب آهن ربا می شوند.

چهره ماه

ماه آشنا ترین جرم آسمانی برای بشر است سابقه آشنایی که به زمان ماقبل تاریخ باز می گردد و بعد از خورشید دومین جرم آسمانی نورانی در آسمان است . هم چنان که ماه در یک تناوب زمانی یک ماهه به دور زمین می چرخد زاویه ی بین زمین و ماه و خورشید تغییر می کند و ما این تغییرات زاویه را بصورت چرخه چهره ماه در آسمان می بینیم . زمان بین توالی چهره ماه نو 5/29 روز یا 709 ساعت است ، ازآنجایی که زمین با سرعت قابل ملاحظه ای به دور خورشید در مدار ش در حال حرکت است اختلاف اندکی در زمان تناوب مداری ماه ( اندازه گیری شده در برابر ستارگان) مشاهده میشود.

سال جهانی نجوم مبارک

سال 2009 توسط سازمان ملل به عنوان سال جهانی نجوم نام گذاری گردیده است . چهارصدمین سالی که نخستین مشاهده نجومی با استفاده از تلسکوپ در قرن 17 میلادی توسط گالیله انجام شد. هدف از این نام گذاری بالا بردن درک عمومی جامعه جهانی از دانش کائنات می باشد.